ရခိုင္ႏိုင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရး ျဖတ္သန္းျဖစ္တည္မႈ အထင္ကရ သမိုင္းခုႏွစ္မ်ား
(ေအဒီ - ၁၇၈၅ မွ ေအဒီ - ၂၀၁၂ ထိ)
AD - ၁၇၈၅ - ဇြန္န၀ါရီ (၂)ရက္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ က်ဆံုး
- ဇြန္န၀ါရီ (၁၁)ရက္ ဘုရင္မဟာသမၼတရာဇာ ဖမ္းဆီးခံရ။
- မဟာမုနိကို အမရပူရသို႔ ေရႊ႔၊ ရခိုင္ကို ၿမိဳ႕၀န္ေလးစုျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစတင္။
AD - ၁၇၈၇ - ငေပါလံုး၏ ဗဒံုမင္းအား ဆန္႕က်င္ေတာ္လွန္မႈမ်ား ႀကီးမားလာ။
AD - ၁၇၈၈ - မင္းညီမင္းသား၊ ရဟန္းေတာ္မ်ား၊ ပညာသည္မ်ား၊ ကိုယ္ရံေတာ္၊ သူငယ္ေတာ္၊ မိန္းမစိုး စေသာ
လူရွင္ရဟန္းတို႕ကို အမရပူရသို႔ ဖမ္းဆီးယူေဆာင္ခံရ။ နန္းေတာ္ရပ္သည္ တစျပင္ျဖစ္သြား။
AD - ၁၇၈၉ - ဇင္းမယ္သို႔ စစ္ခ်ီရာတြင္ ရခိုင္မွ တပ္သား (၆၀၀၀) စုေဆာင္းေပးခဲ့ရ။
AD - ၁၇၉၃ - ငေပါလံုးေတာ္လွန္ေရး လႈရွားမႈမ်ားသည္ အျမင့္ဆံုး အေျခအေနသို႕ ေရာက္ရွိခဲ့။
AD - ၁၇၉၄ - စစ္တေကာင္းတြင္ တိမ္းေရွာင္ေနေသာ ငေပါလံုး၊ ငခြက္ေပါက္၊ ကြ်ဲတစ္ေကာင္ႏိုင္
တို႕အား၊ ရခိုင္ၿမိဳ႕၀န္သို႕ လႊဲေပးခဲ့ရ။
AD - ၁၇၉၅ - ဇြန္လတြင္ ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရး သူရဲေကာင္း ငေပါလံုး၊ ငခြက္ေပါက္တို႕ကို အဆံုးစီရင္၊
ကြ်ဲတစ္ေကာင္ႏိုင္က ဆင္ျဖဴကြ်န္းသို႔ ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္ခဲ့။
AD - ၁၇၉၇ - မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္း တည္ေဆာက္ရန္အတြက္ လူ ၂၀၀၀ေက်ာ္ လုပ္အားေပးရန္ ေတာင္းဆို၊
ယင္းကို မလိုလား၍ ဆန္႔က်င္ပုန္ကန္ ၾကသူမ်ားႏွင့္ ခ်င္းပ်ံစတင္၍ ပူးေပါင္း၊
ၿမိဳ႕၀န္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကြ်န္စနစ္ဆိုးေၾကာင့္ ရခိုင္ငါးေသာင္းခန္႔ စစ္တေကာင္းနယ္သို႕ သြားေရာက္ခိုလႈံ။
AD - ၁၇၉၈ - ငတံုးစံ၊ ငကာစြယ္၊ တံုးစံေရြတို႕ တိုက္စည္တိုက္ေမာင္း တီး၍ ပုန္ကန္ထၾကြၾက၊
စိန္တင္စားခ်င္းပ်ံသည္ ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရး သမားမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္း။
AD - ၁၇၉၉ - ခ်င္းပ်ံတပ္ စစ္ေရးနိမ့္၍ စစ္တေကာင္းသို႕ ခို၀င္သြား။
AD - ၁၈၁၁ - ခ်င္းပ်ံျပန္လည္၍ ထိုးစစ္ဆင္ၿပီး ရခိုင္ျပည္တစ္ခုလံုးကို သိမ္းပိုက္ႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း ဗမာဘုရင္
ေမာင္၀ိုင္းတပ္မ်ား၏ အင္အားႀကီးမားမႈေၾကာင့္ ထိုးစစ္မွ ခံစစ္သို႕ ေျပာင္းလဲ၍ ရဲေဘာ္ရဲဘက္
တစ္သိန္းႏွင့္ ေတာထဲသို႔ ေရွာင္တိမ္းခဲ့။
AD - ၁၈၁၂ - ခ်င္းပ်ံ တတိယအႀကိမ္ ထၾကြ၊ ကိုးလၾကာျမင့္ခဲ့။
AD - ၁၈၁၂ - ၁၈၁၇
- ဆန္စပါးရွားပါးၿပီး ထမင္းငတ္မြတ္၍ လူမ်ားစြာ ေသဆံုးမႈက ေတာ္လွန္ေရးကို တံု႕ဆိုင္းေစခဲ့။
AD - ၁၈၁၅ - ဇန္န၀ါရီ (၂၅)ရက္ တြင္ ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရး သူရဲေကာင္း ဗိုလ္ခ်င္းျပန္ ဖေလာင္းခ်ိတ္အရပ္၌ ကြယ္လြန္။
AD - ၁၈၁၆ - ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ား တျဖည္းျဖည္း ေမွးမွိန္သြားခဲ့။
AD - ၁၈၂၄ - အမရပူရ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ရခိုင္အေရး ႏွိမ္ႏွင္းသူ ဗႏၶဳလ ပန္း၀ါကိုတိုက္၊ စစ္ပြဲတြင္ စစ္ရႈံး၍ ျပန္ဆုတ္။
ရွင္မျဖဴကြ်န္း အေရးအခင္းျဖစ္ (အဂၤလိပ္ေခတ္)
AD - ၁၈၂၅ - ၿဗိတိသွ်တပ္မ်ား ရခိုင္ျပည္သို႔၀င္၊ ေျမာက္ဦး (ဧၿပီ-၂)၊ ရမ္းၿဗဲ(ဧၿပီ-၂၂)၊ မာန္ေအာင္(ေမ-၆) တို႕တြင္သိမ္းယူ။
AD - ၁၈၂၇ - မင္းသားႀကီး ေရႊဗန္း အဂၤလိပ္တို႕ကို စတင္ေတာ္လွန္။
AD - ၁၈၂၉ - ဦးေမာင္သာဦးတို႕ စတင္ေတာ္လွန္။
AD - ၁၈၃၂ - က်ိႏ ၱလီဘုန္းႀကီး ဦးေဆာင္ေတာ္လွန္။
AD - ၁၈၃၄ - ရခိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ဘဂၤလားနယ္မွ ခြဲထြက္၊ တိုင္းတစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္။
AD - ၁၈၃၆ - ဇန္န၀ါရီလတြင္ ေလးၿမိဳ႕သူႀကီး ခ်စ္စံေ၀တို႕ ေတာ္လွန္၊ ခ်စ္စံေ၀ အဖမ္းခံရ။
AD - ၁၈၅၃ - ေတာင္ကုတ္နယ္တြင္ ေတာ္လွန္မႈစတင္။
AD - ၁၈၆၃ - ေတာင္ကုတ္နယ္တြင္ ဗိုလ္ေက်ာ္၀ ဦးေဆာင္ေတာ္လွန္မႈ ထင္ရွားလာ။
AD - ၁၈၆၄ - သံတြဲခရိုင္ ေတာင္ပိုင္း ဂြနယ္ကို ရခိုင္တိုင္းသို႔ ျပန္သြင္း။
AD - ၁၈၆၅ - ရခိုင္ ေျမာက္ဖ်ားေဒသကို စစ္ေတြခရိုင္မွ ခြဲထုတ္အုပ္ခ်ဳပ္။
AD - ၁၈၆၇ - စစ္ေတြႏွင့္ ေက်ာက္ျဖဴတြင္ ဦးေမာင္ျဖဴတို႕ ေတာ္လွန္။
AD - ၁၈၇၁ - ဦးေမာင္ျဖဴ အဖမ္းခံရ။
AD - ၁၈၈၇ - ရခိုင္ေတာင္ပိုင္းတြင္ ေက်ာက္စိမ္းဗိုလ္ႏွင့္ ေဇာ္ဂ်ီဗိုလ္တို႔ ေတာ္လွန္။
AD - ၁၈၉၀ - သံတြဲတြင္ ရဟန္းတစ္ပါး၊ ေက်ာက္ျဖဴတြင္ ဗိုလ္ေမာက္၊ ဂြတြင္ ဗိုလ္ၾကာထြန္း၊ ဦးလွေရြ၊ ဗိုလ္ေက်ာ္၀တို႕ ေတာ္လွန္။
AD - ၁၈၉၁ - မစဲကမ္းမွ ဦးေမာင္ေဖာ္ေအာင္ ဦးေဆာင္ေသာ ေတာ္လွန္ေရးစတင္။
AD - ၁၈၉၂ - ဦးေမာင္ေဖာ္ေအာင္ႏွင့္ အတူ ဖခင္ဦးခ်င္းပို ေဖာ္၀ါရီလတြင္ အဖမ္းခံရၿပီး စစ္ေတြေထာင္တြင္ အက်ဥ္းခ်ခံရ။
AD - ၁၉၀၆ - ဦးစိန္လွေအာင္ (YMBA) အသင္းကို တည္ေထာင္ေပးခဲ့။
AD - ၁၉၁၀ - ဦးမဲေအာင္အား ေနာင္ေပၚမည့္ ဂ်ီစီဘီေအ (GCBA) အသင္းတြင္ ဥကၠဌအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္။
AD - ၁၉၁၈ - ရခိုင္ျပည္အသင္းကို ထူေထာင္။
AD - ၁၉၂၀ - ေက်ာက္ေတာ္ႏွင့္ စစ္ေတြတို႕တြင္ အမ်ိဳးသားေက်ာင္းမ်ား တည္ေထာင္။
AD - ၁၉၂၂ - ရခိုင္သံဃာသမဂၢီကိုဖြဲ႕။
AD - ၁၉၂၃ - ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ မဲေပးၾကရ။
AD - ၁၉၃၀ - ရခိုင္တိုင္းလံုးဆိုင္ရာ ႀကီးပြားေရး အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ကို တည္ေထာင္လႈပ္ရွား။
AD - ၁၉၃၄ - ရခိုင္ျပည္လံုးဆိုင္ရာ ဆင္းရဲသားအဖြဲ႔ကို ဖြဲ႕စည္း။
AD - ၁၉၃၆ - ရခိုင္ျပည္လံုးဆိုင္ရာ လူငယ္မ်ား ႏိုးၾကားေရး အစည္းအရံုးကို တည္ေထာင္။
AD - ၁၉၃၇ - အိႏၵိယႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ ပ႑စ္ေနရူး စစ္ေတြသို႕ ေရာက္ရွိ။
AD - ၁၉၃၉ - ရခိုင္ဆင္းရဲသား အဖြဲ႔ႏွင့္ လူငယ္မ်ားႏိုးၾကားေရး အစည္းအရံုးတို႕ ညီလာခံက်င္းပ။
ရခိုင္ႏိုင္ငံေရး ကိစၥကို ရခိုင္ေက်ာင္းသား ေခါင္းေဆာင္ကိုဘစံႏွင့္ သခင္ေအာင္ဆန္း စတင္ေဆြးေႏြး။
AD - ၁၉၄၀ - ဆင္းရဲသားအဖြဲ႕ႏွင့္ လူငယ္မ်ားပူးေပါင္းၿပီး (ANC) အေနျဖင့္ ညီလာခံက်င္းပ။
AD - ၁၉၄၂ - ရခိုင္ႏိုင္ငံေရးသမား (၁၈)ဦးကို အဂၤလိပ္က ဖမ္းၿပီး အိႏၵိယေထာင္သို႔ ပို႕၊ က်န္ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား တိမ္းေရွာင္ရ။
- ဘီအိုင္ေအတပ္မ်ား ဘူးသီးေတာင္မွ ဆုတ္၊ ရခိုင္စစ္ေျပးမ်ားစြာ သေဘၤာနစ္ျမဳပ္၍ ေသဆံုးရ။
AD - ၁၉၄၃ - ရခိုင္ကာကြယ္ေရး တပ္ဖြဲ႕ကို ေျမာက္ဦးတြင္ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္တို႕ စတင္ဖြဲ႔စည္း။
AD - ၁၉၄၄ - ရခိုင္တြင္ ဂ်ပန္ကို စတင္ေတာ္လွန္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္းကို ရန္ကုန္သို႕ အသိေပး။
AD - ၁၉၄၅ - ျမန္မာျပည္တြင္ အေစာဆံုး ေတာ္လွန္မႈ အျဖစ္ ျပေဒးစခန္းမွ စတင္၍ ဂ်ပန္ကို ေတာ္လွန္။
AD - ၁၉၄၆ - ရခိုင္ဖဆပလမ်ား ေတာကန္ညီလာခံ က်င္းပ။
- ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း စစ္ေတြတြင္ စည္းရံုးေရး တရားေဟာ။
AD - ၁၉၄၇ - ရခိုင္တပ္ေပါင္းစု ညီလာခံကို ေျမပံုတြင္ က်င္းပ။
- ရခိုင္ကြန္ျမဴနစ္မ်ား ရခိုင္ဖဆပလမွ ခြဲထြက္၊ မယူနယ္တြင္ မူဂ်ာဟစ္မ်ား ထၾကြ။
AD - ၁၉၄၈ - ဇန္န၀ါရီ (၄) တြင္ ၿဗိတိသွ်အုပ္ခ်ဳပ္မႈ အဆံုးသတ္။
လက္ရွိ ျမန္မာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးေခတ္
AD - ၁၉၄၈ - ရခိုင္တိုင္း ဆိုရွယ္လစ္ပါတီ ဖြဲ႔စည္း။
AD - ၁၉၄၉ - ရခိုင္ရွိ ျပည္ေထာင္စုတပ္ႏွင့္ ျပည္သူ႕ရဲေဘာ္တို႕ ေတာခို၊ မူဂ်ာဟစ္မ်ား ေသာင္းၾကမ္း။
AD - ၁၉၅၀ - အစိုးရတပ္မ်ား ၿမိဳ႕ေဟာင္း၊ ေတာင္ကုတ္၊ သံတြဲ၊ ရမ္းၿဗဲ၊ မာန္ေအာင္ ၿမိဳ႕ မ်ားကို ျပန္လည္ သိမ္းယူ။
AD - ၁၉၅၂ - အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပြဲ၊ ရခိုင္တစ္သီးပုဂၢလ အမတ္မ်ား အဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕စည္း။
AD - ၁၉၅၃ - ရတည ကိုဖြဲ႕စည္း၊ မူဂ်ာဟစ္စခန္းမ်ား တပ္မေတာ္မွ သိမ္းပိုက္။
AD - ၁၉၅၄ - ရခိုင္သံဃာ သမဂၢီအဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕။
AD - ၁၉၅၅ - ရခိုင္တိုင္းရင္းသား လူငယ္မ်ား အစည္းအရံုးကို တည္ေထာင္၊ ဘံုေပါက္သာေက်ာ္ႏွင့္ အဖြဲ႕ မင္းျပားတြင္ အလင္း၀င္။
AD - ၁၉၅၆ - ပါလီမန္ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ရတညမွ (၄၆) ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ဖဆပလမွ (၅၄) ရာခိုင္ႏႈန္း ရရွိ။
AD - ၁၉၅၇ - ရခိုင္ေတာခို ေျပာက္က်ားမ်ား အလင္း၀င္။
AD - ၁၉၅၈ - ဦးစိႏၱာႏွင့္ အဖြဲ႕ မင္းျပားတြင္ လက္နက္စြန္႔၊ ကြန္ျမဴနစ္ ပါတီမွ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ ႏွင့္ အဖြဲ႔၊ ျပည္သူ႕ရဲေဘာ္ ဗိုလ္စံသာေက်ာ္ တပ္ဖြဲ႕၊ ဦးေက်ာ္ထြန္း၏ တပ္ဖြဲ႕၊ ေက်ာက္ျဖဴခရိုင္ ဂြၿမိဳ႕နယ္ တို႕မွ ျပည္သူ႕ ရဲေဘာ္ အဖြဲ႔တို႕ လက္နက္စြန္႕ၾက။ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ညီညြတ္ေရး တပ္ေပါင္းစု ဖြဲ႕။
AD - ၁၉၆၀ - ပါလီမန္ေရြးေကာက္ပြဲ၊ ရခိုင္အမတ္ ေနရာမ်ားတြင္ ရတညမွ (၆၀) ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ဖဆပလမွ (၄၀) ရာခိုင္ႏႈန္းရရွိ။
AD - ၁၉၆၁ - မူဂ်ာဟစ္ (၂၉၀) ဦးအလင္း၀င္။
AD - ၁၉၆၃ - ရခိုင္ျပည္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးပါတီ တို႔ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရး အတြက္ ေဆြးေႏြး။
AD - ၁၉၆၇ - ေက်ာက္ေတာ္ကို ဗကပတို႕ ၀င္စီး၊ ဆန္ရွားပါးမႈေၾကာင့္ စစ္ေတြတြင္ ရုန္းရင္းဆန္ခတ္ ျဖစ္၊ ဆန္ေတာင္းခံ ဆႏၵျပသူမ်ားအား တပ္မေတာ္မွ ပစ္ခတ္မႈေၾကာင့္ ရခိုင္သူ/သား ရာေပါင္းမ်ားစြာ ေသဆံုးခဲ့ရ (ၾသဂုတ္ - ၁၃)။
AD - ၁၉၆၈ - အမ္းၿမိဳ႕ကို ဗကပ ဗိုလ္သက္ေဆြႏွင့္ အဖြဲ႕ ၀င္စီး။
AD - ၁၉၇၀ - မင္းျပားကို ဗကပတို႕ ၀င္စီး။
AD - ၁၉၇၁ - အမွတ္ (၇) ေဒသပါတီ အမည္ျဖင့္ ရခိုင္တိုင္းအတြက္ ေဒသပါတီကို ဖြဲ႕စည္း။
AD - ၁၉၇၂ - ANUP ပါတီမွ ဥကၠဌ ဗိုလ္ႀကီးၾကာလွေအာင္ အလင္း၀င္၊ အေနာက္ပိုင္းတိုင္း စစ္ဌာနခ်ဳပ္ကို စစ္ေတြတြင္ ဖြင့္လွစ္။
AD - ၁၉၇၃ - ALP ပါတီေခါင္းေဆာင္ ပီတာဘခ်ိဳတို႕ အလင္း၀င္သည္။ ကုလားေဇာ္ဖား ဌာနခ်ဳပ္ကို တပ္မေတာ္မွ သိမ္းပိုက္။
AD - ၁၉၇၄ - ရခိုင္တိုင္းမွ ရခိုင္ျပည္နယ္ ဟု ေျပာင္းလဲ သတ္မွတ္။
AD - ၁၉၇၃ - ဗိုလ္ခိုင္မိုးလင္း ေထာင္မွ လြတ္ေျမာက္။
AD - ၁၉၇၄ - ဗိုလ္ခိုင္မိုးလင္း ဦးေဆာင္ေသာ ရခိုင္ျပည္ လြတ္ေျမာက္ေရး တပ္မေတာ္ ဖြဲ႕စည္း။
AD - ၁၉၇၆ - ဗိုလ္ခိုင္မိုးလင္း ႏွင့္ တပ္ဖြဲ႕ ရခိုင္ျပည္သို႔ စစ္ေၾကာင္းခရီး စတင္၍ ခ်ီတက္။
AD - ၁၉၇၇ - ရခိုင္ျပည္ လြတ္ေျမာက္ေရး တပ္မေတာ္မွ ဗိုလ္ခိုင္မိုးလင္း ခ်င္းျပည္နယ္ တြန္းဇံတံတား အနီးတြင္ မိမိကိုယ္ကို အဆံုး စီရင္ခဲ့။ (ဇန္န၀ါရီ ၄)
ေအအိုင္ေအ ေခါင္းေဆာင္ ဦးစံေက်ာ္ထြန္း ဟုမၼလင္း ေတာတြင္းတြင္ က်ဆံုး။ (ဇူလိုင္ ၂၄)
AD - ၁၉၈၀ - AIA ဥကၠဌ ထြန္းေရႊေမာင္၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ဥကၠဌ ေက်ာ္ဇံရႊီ၊ ဗိုလ္သက္ထြန္းတို႕ အလင္း၀င္။
AD - ၁၉၈၈ - ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ ရခိုင္အမ်ိဳးသား မ်ားသည္ ရခိုင္အမ်ိဳးသား သမဂၢကို ဖြဲ႕စည္း၍ အမ်ိဳးသားေရး ဆႏၵမ်ားကို ထုတ္ေဖာ္ျပသ။
AD - ၁၉၉၀ - ေမလေရြးေကာက္ပြဲ၊ ရခိုင္ပါတီမ်ားတြင္ ALD မွ အင္အားအေကာင္းဆံုးကို ျပသခဲ့။
AD - ၁၉၉၂ - ALD ဖ်က္သိမ္းျခင္း ခံရ။
AD - ၁၉၉၆ - ေက်ာင္းသားမ်ား ဆႏၵျပမႈ ရခိုင္သို႕ ကူးစက္။ ေက်ာင္းသားအခ်ိဳ႕ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ရ။
AD - ၂၀၀၇ - ကုန္ေစ်းႏႈန္း ျမင့္မားမႈေၾကာင့္ စစ္ေတြမွ ရဟန္း၊ ျပည္သူမ်ား စတင္ဆႏၵျပ။
AD - ၂၀၀၉ - စစ္ေတြမွ အမ်ိဳးသားေရးရာ တက္ၾကြသူ လူငယ္တစ္စု ထိန္းသိမ္းခံရ။
AD - ၂၀၁၀ - RNDP စတင္ဖြဲ႕စည္း။
AD - ၂၀၁၂ - RNDP ရာႏႈန္းျပည့္ မဲရရွိမႈျဖင့္ အင္အားအေကာင္းဆံုး ပါတီျဖစ္လာ။
AD - ၂၀၁၂ - ……………………………………… ??? .
ရည္ညႊန္း -
၁။ ရခိုင္ျပည္ ႏိုင္ငံေရး ျဖစ္စဥ္သမိုင္း
၂။ သီရိ၀စၧ အမွတ္ (၁)
၃။ မဇၥ်ိမေဒသ အေရးေတာ္ပံုက်မ္း
၄။ စစ္တေကာင္းမွသည္ ရႏ ၱပိုဆီသို႔
..............................................................................................................
RNDP တိုးတက္ေရး သတင္းလႊာ အတြဲ - ၁၊ အမွတ္ - ၁၄၊ (၃၀၊ ဒီဇင္ဘာ၊ ၂၀၁၁) က
ေဆာင္းပါးကို ျပန္လည္ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။
